Linki, cytaty, nowiny (tylko blog) | 2013.04.14 12:29 15:35 |
Oleg Leszczak: Stereotypy etnicznych obrazów świata w aspekcie typologii cywilizacji (cz. 1 z 2) | (poleca Piotr Świtecki) | metodologiczne zalążki badania kontrastywnego | (w: Polityczne, gospodarcze i kulturowe aspekty relacji Polski z krajami byłego ZSRR, Kielce 2011, s. 127-140) Źródło: www.ujk.edu.pl/~leszczak/
| (c.d. z poprzedniej strony)
Czynnik esencjalny (strukturalny, istotny)
Etniczny obraz świata z punktu widzenia jego istoty a
zarazem struktury esencjalnej (istoty składników) jest tutaj pojmowany jako zbiór
stereotypów, przyzwyczajeń i modeli zachowania człowieka w różnych
typach działalności społeczno-narodowej i w różnych sytuacjach swego życia
etnicznego. Jest on podstawą ontologiczną bycia osobowością etniczną. Życiem
etnicznym nazywam doświadczenie zdobywane w ramach współistnienia ze swoją
wspólnotą etniczną, a działalnością społeczno-narodową – wszelkie interakcje
społeczne, pragmatycznie specyfikowane czynnikami etnicznymi (czyli takie
wydarzenia i sytuacje, w których czynnik przynależności etnicznej zaczynał
odgrywać rolę ważniejszą, niż wszystkie inne).
W ramach rozpatrywania przez badacza kwestii esencjalnych pojawia się szereg ważnych problemów:
·
problem struktury
etnicznego obrazu świata
(bardzo ważne staje się wyjaśnienie, co się składa na EOŚ, jakie
koncepty (pojęcia kluczowe), maksymy („mądrości narodu” i osobiste
przekonania) oraz jakie modele zachowania przedmiotowego i semiotycznego
cechują danego osobnika jako przedstawiciela danego etnosu);
·
problem hipostazy
bytów informacyjnych oraz analogii indywidualnych systemów
informacyjnych
(ważne jest uświadomienie sobie niebezpieczeństwa, które pociąga za
sobą uznanie pewnych cech charakteru czy pewnych przekonań i zachowań
konkretnego osobnika za obiektywnie istniejące jako cechy, przekonania i
zachowania całego narodu, które dany osobnik posiada obligatoryjnie, z powodu
swej etnicznej przynależności. Z drugiej strony, nie wolno wpaść w przeciwną
skrajność, przypisując osobnikowi całkowitą swobodę od tradycji etnicznych upatrywać
w jego zachowaniach wyłącznie przejawów jego indywidualnej osobowości. Warto
skupić uwagę na fenomenie analogii zachowań i przekonań osobników,
identyfikujących się z pewnym etnosem bądź wykazujących podobieństwa w
zachowaniu z przyczyn przynależności etnicznej);
·
problem całościowości
etnicznych bytów zbiorowych, zwłaszcza populacyjnych
(tutaj ważne jest, aby nie próbować hipostazować i nie absolutyzować
zbiorowego EOŚ, ponieważ jest to tylko zbiór poszczególnych cech i nie
występuje w całościowym kształcie jako pewna jakość);
·
problem całościowości
etnicznej osobowościowego obrazu świata
(warto pamiętać, że EOŚ poszczególnego osobnika też nigdy nie jest
kompletną, zamkniętą i raz na zawsze daną całością, może on być cząstkowym,
eklektycznym, pomieszanym z innymi obrazami świata tejże jednostki, np.
naukowym, religijnym czy ideologiczno-politycznym).
Czynnik przyczynowy (historyczny)
Etniczny obraz świata pod względem pochodzenia jawi
się jako mieszanka kultur i typów cywilizacyjnych, mieszanka tradycji i
innowacji będąca funkcją scalenia różnorodnych źródeł w całość etnicznej
osobowości. Pojmowanie EOŚ w ten sposób pozwala odmitologizować idee
jednorodności, wieczności czy czystości cech etnicznych czy narodowych.
Powstaje on stopniowo na drodze zarówno dywergencji, jak i konwergencji czy
skrzyżowania wcześniejszych bytów etnokulturowych.
Kwestie historyczne powołują do życia różne metodologiczne i
teoretyczne problemy:
·
problem historycznej czystości kulturowo-cywilizacyjnej oraz populacyjnej.
(Ważne jest uświadomienie sobie faktu, że nie może istnieć żaden całościowy etniczny byt informacyjny, który byłby zupełnie jednorodny i „czysty” w aspekcie historycznym. Jednocześnie warto pamiętać, że genetycznie niejednorodne cechy etniczne rzadko bywają równe wg swojej wartości i zajmują w systemie badanego EOŚ niejednakowe miejsca);
· problem wielości
kultur i cywilizacji oraz ich typologizacji.
(Musimy ustalić granice między komponentami badanego EOŚ, będące śladami wpływu różnych bytów etnokulturowych, a także ustanowić ich wzajemny stosunek i charakter oddziaływania na siebie. W ramach tego rodzaju zabiegu musimy uświadamiać sobie zasadnicze różnice między znanymi nam kulturami i cywilizacjami);
· problem pogranicza kulturowo-cywilizacyjnego oraz możliwość ambiwalencji bądź synkretyzmu
cech cywilizacyjno-kulturowych.
(Największą uwagę trzeba przywiązywać do cech, powstałych na
pograniczach międzyetnicznych, zauważać zjawisko skrzyżowania cech, powstania różnych synkretycznych tworów. Badania „spokrewnionych” lub „spowinowaconych” etnosów warto przeprowadzać nie drogą zestawienia, lecz przeciwstawiania, czyli
poprzez analizę kontrastywną).
Czynnik celowy (pragmatyczno-regulacyjny)
Etniczny obraz świata ujęty pragmatycznie czy
funkcjonalnie jest zbiorem warstw i podzbiorów modelujących, będący funkcją zróżnicowania doświadczenia konkretnego człowieka etnicznego. EOŚ nie jest jedynym obrazem świata i nie jest jednakowo relewantny we wszystkich sytuacjach doświadczenia i we wszystkich typach działalności człowieka.
Wśród problemów natury teleologicznej wymieniłbym:
· problem etnicznej jedności / różnorodności
osobowościowego obrazu świata
(ważny z punktu widzenia funkcjonowania człowieka jest stopień
scalenia, zbalansowania lub zwartości jego EOŚ. W tym celu trzeba zwrócić szczególną
uwagę na stopień pragmatycznej użyteczności poszczególnych cech jego EOŚ i ich odpowiedniości panującej w jego środowisku etnicznej tradycji);
· problem wewnętrznej
stratyfikacji obrazu świata osobnika
(warto zwrócić uwagę na miejsce EOŚ wśród innych obrazów świata, jego wpływ na zachowanie osobnika w etnicznie nierelewantnej komunikacji, a także wpływ innych funkcjonalnych obrazów świata na EOŚ w komunikacji stricte etnicznej czy międzyetnicznej);
· zasada relewancji i
względności światopoglądowej
(należy skupić się na stopniu uświadomienia sobie przez osobnika własnej etniczności i miejsca, które zajmuje jego EOŚ w jego życiu potocznym, społeczno-etycznym i zawodowym)
Podsumowując, można stwierdzić, że zbiorowy etniczny
obraz świata jako mentalność albo charakter narodowy to nic innego, jak pewna hipostaza – konstrukt (pod względem naukowym) albo mit (pod względem ideologiczno-kulturowym). Jeśli zaś mówić o EOŚ jako części osobowościowego obrazu świata, jest to typologiczny uogólniony wzór, wyłaniający się z typowych etnicznych zachowań danego osobnika, nabytych przez niego pod wpływem jego etnicznego otoczenia, utrwalonych w jego stereotypach działalności zarówno przedmiotowej,
jak i semiotycznej (w tym językowej). Ten ostatni aspekt jest szczególnie ważny dla naszego badania.
Badanie kontrastywne EOŚ Polaków, Rosjan i Ukraińców
(zresztą jak każdego innego etnosu) jest odgórnie zagrożone czynnikami natury
nie tylko metodologicznej, ale także kulturowej. Jak, będąc Polakiem, zrozumieć
i objaśnić, jaka jest wizja świata Rosjanina czy Ukraińca? Przecież trzeba
wejść w jego świadomość i jego oczami zobaczyć świat. Ale okazuje się, że nie
mniej skomplikowanym zadaniem jest obserwacja i wyjaśnianie własnego obrazu
świata. Jak, będąc Polakiem, zrozumieć i objaśnić polski obraz świata, jeśli
każde twoje wyjaśnienie i każda obserwacja jest z góry uprzedzona twoją
polskością, przez pryzmat której wszystko widzisz i pojmujesz?
Okazuje się, że nawet naukowcy, badający zagadnienia
etnokulturowe ciągle znajdują się pod presją własnego EOŚ oraz EOŚ
potencjalnych odbiorców swoich tekstów. Różnice etnokulturowe bardzo często
prowadzą do zróżnicowania podejść do badania tych kwestii na poziomie naukowym.
Istnieje istotna różnica między psychologiczno-metafizycznym podejściem
rosyjskich konceptologów i kognitywistów a pozytywistyczno-realistycznym
stanowiskiem większości polskich badaczy mentalności czy językowego obrazu
świata. Naukowcy tych kręgów kulturowych w swoich stricte naukowych badaniach
(które z zasady powinny być obiektywne i racjonalne) wykazują odmienną logikę
rozważań, stosują różne siatki pojęciowe. Polscy badacze skupiają się generalnie nie na samych kognitywnych procesach, stanach emocjonalnych, przekonaniach i wierzeniach, jak ich wschodni koledzy, lecz na językowych przejawach, zewnętrznych zachowaniach, tekstach albo nawet pojedynczych
wypowiedziach.
|
Tagi: Kossecki, etniczność, narodowość, naród, nauka, indywidualizm, Polska, Rosja, Ukraina, Polacy, Rosjanie, Ukraińcy, poznanie, cywilizacje, ОЛЕГ ЛЕЩАК, Oleg Leszczak, cybernetyka, informacja.
|
|
Kłamstwo powinno się zwalczać prawdą, a nie pałką policyjną.
|
|